Artikel uit de Volkskrant van 5 september 2003

De scriptie is geschreven naar aanleiding van het hieronder weergegeven krantenartikel. Het artikel gaat over de bevolkingsleegloop van het Spaanse platteland en de gevolgen van dit proces. Het geeft een indruk van de ernst van de bevolkingsleegloop van het platteland zoals deze momenteel in de Spaanse plattelandsgebieden gaande is.

In spookdorp Revilla leven alleen nog schapen

Spanje kan de vergrijzing alleen nog tegengaan door jaarlijks 260 duizend immigranten toe te laten

Het Spaanse platteland ontvolkt. De laatste vijftig jaar zijn vijftienhonderd dorpen letterlijk uitgestorven geraakt. Alleen de komst van immigranten kan het tij keren.

De enorme kerk ligt er redelijk bij, maar de straten van het dorp zijn er niet best aan toe. Maar goed, dit is het Spaanse platteland en daar moet je wel vaker hobbelen. De huizen zijn hermetisch afgesloten, de luiken potdicht. Het is uitgestorven als in het uur van de siësta. Het enige dat je hoort is de wind die door de straatjes jakkert. Het is echter geen siësta-tijd. De rust in Revilla de Campo heeft minder aangename oorzaken. De meeste huizen vertonen serieuze gebreken, sommige zijn half ingestort, van ander staan alleen nog stukken muur overeind. In een open schuur liggen hoge bergen half vergane jutezakken, een oud tv-toestel steekt er tussenuit, evenals het karkas van een koelkast. Vanaf het kerkplein zie je alleen de eindeloos lege heuvels, zonder enig teken van leven. Revilla de Campo is een spookdorp, gelijk een dorp in het Wilde Westen na de plundering door een bende bandieten of een dorp dat net door een zwaar bombardement is getroffen. Tussen de verlaten kerk en het kerkhof ligt een door onkruid overwoekerde speeltuin. De roestige schommels zwaaien knarsend in de wind, alsof de kinderen net zijn weggerend. Maar er zijn geen kinderen in dit dorp. Sterker, er zijn helemaal geen mensen. Revilla de Campo is een van die dorpen op de hoogvlakte van Castillië die letterlijk zijn uitgestorven. Het ligt maar een paar kilometer van de drukke provinciale weg van Palencia naar León, maar hier binnenrijden is een dood verleden betreden. Het is de ultieme consequentie van de vergrijzing: nadat de laatste bejaarden waren overleden is Revilla aan zijn lot overgelaten. Plotseling voert de wind het geluid van stemmen aan. Helemaal achter in het dorp zijn twee arbeiders een schuur aan het opknappen, precies tussen de enige twee huizen die wonder boven wonder nog bewoond blijken te zijn. 'Nee, wij wonen in de stad, in Palencia.', zegt Javier. 'Maar er wonen nog twee echtparen hier. Vier personen in totaal. Herders, want eigenlijk leven in dit dorp alleen nog schapen.' Javier vertelt het al klassieke verhaal van de leegloop van het Spaanse platteland. De grond is droog en levert niet voldoende op, zodat de eerste boeren het voor gezien houden. Dan verdwijnt de dokter, gevolgd door de veearts. De enige winkel moet sluiten, net als het café. 'Heb je de oude school naast de kerk gezien? Dat was de eerste voorziening die dicht ging. In het volgende dorp is ook geen school, dus ouders met kinderen moesten wel vertrekken.' Uiteindelijk pakte ook de pastoor zijn biezen. De laatste volhouders overleden zo'n vijftien jaar geleden, en toen viel het doek voor Revilla. Het is bepaald geen op zichzelf staand geval. Door de ontvolking van het Spaanse platteland zijn de afgelopen vijftig jaar meer dan vijftienhonderd dorpen veranderd in spookdorpen, een proces dat onverminderd doorgaat. Voor het jaar 2050 is de helft van alle Spaanse dorpen verdwenen. En als de Spanjaarden niet oppassen, dreigen zij als volk uit te sterven. Volgens de laatste prognoses slinkt de bevolking van Spanje binnen vijftig jaar met 24 procent, zodat er ruim tien miljoen minder Spanjaarden zullen zijn. Tegelijk zal het land het meest vergrijsde ter wereld zijn, met 37 procent van de inwoners boven de 65 jaar tegenover de 17 procent nu. Het aanhoudende lage geboortecijfer begint Spanje in grote sociaal-economische problemen te brengen.

Het land waar een paar decennia geleden het kroostrijke katholieke gezin het beeld bepaalde, is nu wereldrecordhouder géén kinderen krijgen met een geboortecijfer van 1,15, terwijl voor het op peil houden van de bevolking 2,1 nodig is. Zelfs een drastische toename van het aantal geboorten zal volgens een VN-rapport over vergrijzing geen soelaas meer bieden. De meest voor de hand liggende en voorzichtig bepleite oplossing is immigratie. Wanneer Spanje het actieve deel van de bevolking op het huidige peil wil houden, zou het jaarlijks rond de 260 duizend immigranten moeten opnemen. Dat cijfer is afkomstig van de BBVA, de grootste bank van het land. De gemeenten in de grootste leegloopgebieden als Castillië en de deelstaat Aragón zijn inmiddels actief immigranten aan het werven. In Aragón verkeren meer dan vierhonderd dorpen in een terminale fase, dat wil zeggen dat 40 procent van de inwoners boven de 65 jaar is. De overlevingsstrategie van de bedreigde gemeenten behelst het aantrekken van gezinnen met kinderen uit met name Latijns Amerika en Oost-Europa . De nieuwkomers moeten de dorpseconomie weer leven inblazen. Ze krijgen bijvoorbeeld steun als ze een bakkerij of café overnemen die al jaren dicht is. Als er genoeg kinderen komen, kan de school weer open. En misschien komt op een mooie dag zelfs meneer pastoor terug. Ook in het dode dorp Revilla de Campo ondernemen immigranten een schuchtere reanimatiepoging. 'Daar woont het laatste Spaanse echtpaar', wijst Javier. 'Maar in dat huis zit een Bulgaars paar. Dat is in dienst van een herder die zelf in de stad woont.' Maar hij gelooft niet dat dit het begin is van een nieuw Revilla: 'Je moet hier eens 's avonds komen. Om heksen te vinden hoef je niet naar Galicië. In dit dorp kom je alleen nog heksen en geesten tegen.'

Bron artikel: Cees Zoon, De Volkskrant, 5 september 2003.